Kollarımızdaki ve telefonlarımızdaki saatler her ne kadar 24 saati salisesine kadar her gün birebir sabitlikte gösterse de aslında durum gerçekte bu türlü değil. Dünya, çeşitli nedenlerle kendi etrafındaki dönüşünü daha yavaş ya da süratli bir halde tamamlayabiliyor.
Bu nedenle de vakit zaman gündeme ‘Önümüzdeki yıl, bu yıldan bir saniye uzun/kısa’ olacak” üzere haberler görebiliyoruz. İşte bu ortadaki fark, bilhassa teknolojik altyapı için büyük bir kıymet taşıyor. Bugün, bu düzensizlik hakkında ise ihtilal niteliğinde bir karara imza atıldı.
‘Artık saniye’, yakın gelecekten itibaren uygulanmayacak: Evvel münasebetine, sonra karara bakalım:
1972 yılından bu yana tüm dünyada standart olarak kabul edilen Eşgüdümlü Üniversal Vakit (UTC), ortalama her 21 ayda bir ayarlanıyor, bir yıldaki saniye sayısına ‘artık saniye’ ismi verilen ek saniyeler eklenebiliyordu. Uygulama 1972’de yürürlüğe girdiğinden bu yana toplam 27 artık saniye eklenmiş durumda.
Fakat Dünya’nın dönüşünün yavaşlamasıyla oluşan bu artık saniyenin UTC’ye eklenmesi, bu sistemi benimseyen altyapı için bugüne kadar bazı önemli sıkıntılara yol açtı. Örneğin Cloudflare, 2017 yılında tam gece yarısında yaşadığı devasa DNS kesintisinin nedenini artık saniye olarak açıkladı. 2012 yılında ise Reddit, LinkedIn ve Foursquare üzere dev siteler çöktü.
Bu çöküşün art planını bir bilgisayarın gözünden ele almak daha mantıklı olacaktır: Bir sonraki güne 23. saat, 59. dakika ve 59. saniyenin akabinde girmeyi beklersiniz, değil mi? Ama bir gün yapılan değişiklikle kolunuzdaki saat, bir anda 23. saat 59. dakika ve 60. saniyeye göstermeye başlıyor. İşte o 60. saniyeyi gördüğünüzde yeni bir güne girmiyor, orijinal ve sizde bir karşılığı olmayan kavramla karşılaşıyorsunuz. O anda çalıştıracak hiçbir komutunuz olmuyor, münasebetiyle çöküyorsunuz.
Teknoloji şirketleri, sistemlerinde meseleyle karşılaşmamak için uzun müddettir UTC’ye artık saniye eklenmesine karşı gelirken, bugün bu hususta nihayet somut bir adım atıldı.
Uluslararası Yükler ve Ölçüler Bürosu’nda yapılan oylamada UTC’ye artık saniye eklenmemesine karar erildi. Ancak karar, 2035 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek. Yani önümüzdeki 10 yıl boyunca artık saniyeler UTC’ye eklenmeye devam edecek.
Kararın efektif olacağı tarih aralığı ise ‘En az 2135 yılına’ kadar belirtildi. Bu da, aksi bir karar alınmadıkça artık saniyenin en az 100 yıl boyunca UTC’ye eklenmeyeceği manasına geliyor. Bilim insanları, bu süreçte astronomik vakit ve atomik vakti eşitlemek için daha yeterli sistemler geliştirmeyi planlıyor.
